Yer kabuğunu oluşturan bütün kayaçların kökeni magmadır.
- Magmanın soğumasıyla ilk önce magmatik kayaçlar oluşur.
- Magmatik kayaçların çözünmesi ve ayrışması sonucu farklı boyuttaki materyallerin çukur alanlarda üst üste tortulanmasıyla tortul kayaçlar oluşur.
- Magmatik ve tortul kayaçların yüksek sıcaklık ve basınç altında mineral ve yapılarının değişmesiyle de başkalaşım kayaçları meydana gelir. Kayaçlar sürekli değişim içerisinde olmasına kayaç döngüsü denir.
1. KATILAŞIM (Püskürük) KAYAÇLARI
* Katılaşım kayaçları magmanın yeryüzünün farklı kısımlarında soğuması ile oluşurlar.
* Genellikle kristalli bir yapıya sahiptirler.
* Soğuma sürelerinin farklı olmasına bağlı olarak iri veya ince kristalli olabilirler.
* Hava ile temas derecelerine bağlı olarak açık veya koyu renkli olabilirler.
2. BAŞKALAŞIM (METAMORFİK) KAYAÇLAR:
* Mağmatik (püskürük) kayaçlar ile tortul kayaçların aşırı ısı ve basınç altında başkalaşıma uğraması sonucu oluşan kayaçlardır.
3. TORTUL (SEDİMENTER) KAYAÇALARI
* Kayaçların dış kuvvetler tarafından aşındırılıp taşınması ve çukur ortamlarda biriktirilmesi sonucu oluşurlar.
* Genellikle tabakalı bir yapıya sahiptirler.
* Bünyesinde fosil bulundurabilen tek kayaç türüdür.(ORGANİK TORTUL)
A. Fiziksel (Mekanik-Kırıntılı)
- Dış kuvvetlerin (akarsu, buzul, rüzgar, dalga vs.) aşındırıp taşıdığı malzemeleri çukur alanlarda biriktirmesi ile oluşurlar.
- Çimentolaşma vardır.
B. Kimyasal Tortul Kayaçlar -Suda kolay çözünebilen maddelerin çökelmesi ile oluşurlar.
- Karstik arazilerdeki kayaçlar -Kimyasal kayaçlar Türkiye’de AKDENİZ bölgesinde görülür.
Oluşan Şekiller
Sarkıt, Dikit, Sütun(Mağaralar)
Kanyon Vadiler, Obruk
Lapya-Dolin-Uvala-Polye
C. Organik Tortul Kayaçlar -Bitkisel ve hayvansal atıkların (fosil) çukur alanlarda tortullaşması sonucu oluşurlar.
- Bünyesinde canlı kalıntısı vardır.
- Taşkömürü1. Zaman paleozoikte, Linyit 3.zaman. Tersiyerde oluşmuştur.
- Mercanlar derin olmayan sıcak sularda yaşarlar. AVUSTRALYA
.Mercanlar üst üste yığılırsa ATOL adaları oluşur.
* Erime, soğuma ve katılaşma: Püskürük kayaçlar
* Aşınma, taşınma, ayrışma, Birikme: Tortul kayaçlar
* Sıcaklık ve basıncın etkisiyle değişim: Başkalaşım kayaçlar oluşur.
Yeryüzü şekillerinin oluşması ve değişmesinde iç-dış kuvvetler, iklim ve kayaçlar önemli bir rol oynar.
