93 yıl evvel bugün, Şapka Kânûnu yürürlüğe girdi. Hâdisenin, bir batılılaşma boyutu bir de ekonomik boyutu vardı.
Öncelikle devlet memurları olmak üzere on binlere insan, şapka giymek zorunda kaldı. Vatandaşın almak zorunda olduğu bir kıyâfet aksesuarı, şüphesiz ki birilerini zengin etti.
Evet, 93 yıl evvel modernleşme adına çıkarılan Şapka Kânûnu, krizde olan İtalyan “Borsalino Kardeşler”i ihyâ etti.
20’li yılları düşünün. Dünya büyük bir ekonomik buhrana doğru gidiyor ve bir anda dayatılan bir nesne, sâdece batılı ülkelerde üretiliyor.
Reisicumhur Mustafa Kemal, Şapka İnkılâbı’nı halka anlatmak için yaptığı Kastamonu seyahati esnâsında esnafla bir toplantı yaptı. Bir terziye giydiği elbisesini göstererek, “Bu elbisedir ucuzdur, basittir, yerli malıdır. Aynı elbiselerden bir de kumaş serpuş yaparsanız. İşte bir fes, âbânî sarık içinde bütün bunların ayrı ayrı parası ecnebîlere gidiyor.”
Eski kıyâfetlerin parasının ecnebîlere gittiği ifâdesinin üzerinden üç ay geçtikten sonra Şapka Kânûnu kabûl edildi. Ne ilginçtir ki Karaköy rıhtımında bir gemi dolusu şapka satılmak üzere beklemekteydi ve şapkaların sâhibi İtalyan Borsalino Kardeşler ecnebî idiler. İtalyan kardeşler, bu satıştan çok kâr ettiler. O kadar ettiler ki iflastan kurtuldular.
Şapka inkılâbı, Borsalino ve diğer şapka üreticilerine,1929 krizinin gelişinin hissedildiği yıllarda çok iyi bir pazar açtı. Avrupa'daki her çeşit şapka, Türkiye'ye geldi. İkinci el olanlar bile alıcı buldu.Fâhiş fiyata satılanlar oldu. Devlet, şapka almaya gücü yetmeyen memurlara kredi verdi. Şapka kutlamaları, karnaval hâlini aldı. Avrupa'dan gelen şapkaların fâhiş fiyatına halkın geliri yetişemeyince, yerli üretim teşvik edildi. Vitali Hakko tarafından, sonradan Vakko’ya dönüşen Şen Şapka kuruldu. Gerek heveslileri yüzünden gerekse icbâr sebebiyle talebin bol olması, Şen Şapka'yı zengin etti.
Kimdi bu Borsalino Kardeşler?
1857'de İtalya'da kurulan ve âilenin soyadından alan Borsalino Kardeşler’in ürettiği şapka, zamanla gangster filmlerinin de vazgeçilmezi oldu. Beyaz perde mâcerasına 1927'deki Underworld filmiyle başladı. Hem Amerika'nın hem de dünyânın en ünlü gangsterlerinden olan Al Capone'un en mühim kıyâfet aksesuarı olan Borsalino şapka, Brian De Palma'nın Dokunulmazlar (1987) ve Ford Coppola'nın Baba (1972) filmlerinde, başrollerin baş aksesuarıydı. Jacques Deray'ın 1970 târihli filminin ise adı.
Ne tuhaftır ki sinemada insan canına kıyanların sembolü olan Borsalino şapka, bizde, daha 1925 yılında bir çeşit gangsterlik gösterisine sahne oldu. Şapkayı takanlar, "Takmam" diyenleri îdâm ettiler; şehirlerini topa tuttular.
Medeniyet serpuşu şapkanın kullanımı, yıllar geçtikçe azaldı. Kânûn kalkmasa da şapka takmaya icbâr edilen olmadı.
Belki de ekonomik hedef tutturulduktan sonrasının ehemmiyeti kalmamıştı.
