Pazar günü Kuzey Irak’ta 6. Genel Seçimler yapıldı. Normalde seçimlerin 2022’de yapılması lazımdı. Fakat Bölgesel Yönetim (BY) yani Barzaniler seçimleri zamanında yapmayınca hatta seçim hazırlıklarına dahi başlamayınca merkezi hükümet sürece müdahale ederek seçimlerin yapılmasını uhdesine aldı. Böylece 2017 yılından beri sürekli gerileyen ve hareket alanı daralan Bölgesel Yönetim önemli bir mevzi daha kaybetti.
Seçimlerden önce, seçimlere iştirak oranının çok düşük olacağı, Barzani’nin KDP’ sinin oy hatta iktidarı kaybedeceği ve Talabani’nin YNK’ sinin güçleneceği tahmin ediliyordu. 1992’den beri iktidarda olan KDP; yolsuzluklar, beceriksizlikler ve uzun yıllardır devam eden kötü ekonomi yönetimi nedeniyle yıpranmıştı.
Bölgesel Yönetim, 1992 yılından bağımsızlık referandumunun yapıldığı 2017 yılına kadar sürekli mevzi kazandı. Fiilen bağımsız bir devlet gibiydi. Vergi topluyor, topladığı vergileri uygun gördüğü şekilde sarf ediyordu. Sınırları, sınır kapılarını ve hava alanlarını kontrol ediyordu. 3. Ülkelerle direk anlaşmalar imzalayabiliyordu. Petrolünü ve gazını istediğine satıyordu. Okullarda müfredatı belirliyor, Irak merkezi hükümetinden farklı vize politikaları tatbik ediyordu. Kendi açılarından yapmaları gereken, mevcut durumu yani filli bağımsızlık durumunu devam ettirerek güçlenmekti.
Fakat Mesut Barzani bağımsız Kürdistan’ı kuran kişi olarak tarihe geçme, babasını ve dedesini aşma sevdasıyla, Türkiye, İran, Irak, Rusya ve ABD’nin karşı çıkmasına ve defalarca uyarmasına rağmen bağımsızlık referandumu düzenledi. Barzani’nin, %90’dan fazla evet oyunun çıktığı referandumdan sonra bağımsızlık ilan etmesi üzerine Irak ordusu harekete geçti.
KDP’ den fazla bağımsızlık taraftarı olan ve KDP’ yi referandumdan önceki beş yıl boyunca sürekli bağımsızlık ilan etmediği için suçlayan YNK’ ye bağlı peşmergeler de Irak ordusuna katılınca, Barzani güçleri ciddi bir çarpışma olmadan havlu attı. Türkiye, Irak ve İran aynı anda ve tavizsiz ambargo uygulayınca ekonomi çöktü. Irak ordusu Bölgesel Yönetimin başkenti olan Erbil’in kapılarına dayanınca bağımsızlıktan vaz geçildi.
Barzani’nin tarihe geçme sevdası, kontrol ettiği toprakların Kerkük’ün de dahil olduğu %56’sını, petrol ve gaz sahalarının üçte ikisini ve yukarıda özetlediğimiz mevzilerin hepsini kaybeden Bölgesel Yönetime çok pahalıya mal oldu Artık petrol ve gaz gelirleri merkeze gidiyor, merkez, vilayetlere para gönderdiği gibi özerk yönetime de tahsisatını aktarıyor.
BY, 1992-2017 arasındaki süreyi ekonomik açıdan iyi değerlendiremedi. Yüz milyarlarca dolar boş işlere harcandı, çalındı, çırpıldı kısaca israf edildi. Sadece 4 milyon kişinin yaşadığı bir bölgeden bahsediyoruz. Hala şehir merkezlerinde 24 saat elektrik yok. Kerkük’ün genelinde kanalizasyon sokaklarda yani açıkta akıyor. Oysa Kuzey Irak rahatlıkla Singapur ve Dubai gibi olabilirdi.
Bütün bu kayıplar ve 2017’den beri yaşanan ekonomik kriz, başta YNK olmak üzere muhalefetin en büyük kozuydu. Fakat YNK ve müttefiki PKK, seçim kampanyalarını bu kozlar yerine Türkiye aleyhtarlığı üzerine inşa ettiler. Türk ordusunu Irak topraklarından çıkarmak, Türkiye’nin askeri üslerini kapatmak hatta Türk dizilerinin seyredilmesini engellemek gibi vaatler sürekli tekrarlandı.
Her ne kadar YNK ve PKK kazanacaklarından eminde olsalar da seçimleri KDP en yakın rakibi YNK’ nın iki katı oy alarak kazandı. Geçen seçimlere nazaran seçmen sayısı 400 bin azalmasına rağmen hem oylarını hem de oy oranını arttırdı.
Bölgesel yönetimin kontrol ettiği coğrafya kabaca ikiye bölünebilir: Kuzeyde KDP’ nin güçlü olduğu Erbil ve Duhok, güneyde YNK’ nın kuvvetli olduğu Süleymaniye ve Halepçe. YNK’ nın Türkiye aleyhtarı söylemi, Türkiye’ye ekonomik açıdan entegre olan iki kuzey şehrinde korkuya ve tepkiye yol açtığından hem sandığa gitme oranı hem de KDP’ nin oyları yükseldi. KDP’ ye asla oy vermem diyen seçmenler bile YNK’ ye değil Türkiye’yle ilişkileri geliştirmekten yana olan Yeni Nesil Hareketine yöneldi. Seçimlerden oy patlaması yaparak üçüncü olarak çıkan Yeni Nesil referandumda bağımsızlık aleyhinde kampanya yapan tek partiydi.
YNK, 2017 referandumundan sonra sürekli Süleymaniye ve Halepçe olarak bölgesel yönetimden ayrılarak Irak’a vilayet olarak katılmak istediklerini seslendirdi. Irak Anayasasına göre üç vilayet birleşerek özerk yönetim kurabilir. Vilayetler referandumla özerk yönetime katılabilir ya da özerk yönetimden ayrılabilir. YNK’ nin hedefi, kontrolündeki iki vilayetin bölgesel yönetimden ayrılması. Bu olursa bölgesel yönetimde, dört vilayetten ikiye düştüğünden lağıv olacağından Erbil ve Duhok merkeze bağlı birer Irak vilayetine dönüşecekler. Akabinde YNK, merkezi hükümete, çok güçlü olduğu Kerkük, Süleymaniye ve Halepçe’de Bölgesel Kürt Yönetimi kurmak için başvuracak. YNK, geçen yıl yapılan seçimlerde, Kerkük’te, KDP ve Türkmen Partilerinin toplamından epeyce fazla oy alarak yani fark atarak birinci parti olmuştu. Kerkük valisi YNK’ lı.
Kerkük 2017 senesine kadar Barzani yönetimindeki Erbil’e bağlıydı. Referandumdan sonra Bağdat’a bağlandı. Barzani uzun yıllardır Türkiye’yle iş birliği yapıyor. Türkiye’nin Irak’la ilişkileri çok iyi. YNK ise PKK ile müttefik. Kerkük’ün YNK’ nın yani PKK’nın kontrolüne girmesi halinde en kötü senaryo gerçekleşmiş olur.