Kan dolu şehir, sana kaygı ve haset olsun. Başından tacın düştü, efendi iken köleliğe düştün. Şöhretin bitti, halsiz kaldın ve yere serildin. Nerede senin sultanların ve onların meclisleri. Şehrin içinde o zaman bal nehirleri akardı, şimdi ise su gibi akan kan. Ömer Serdar AKIN (Süyün Bike Hatun adlı eserinden)
SÜYÜN BİKE ya da SÖYEMBİKA (1516-1554)
Sevinmek anlamına gelen "Süyün" ve kadın sultanların isimlerinin sonuna eklenen "Bike" kelimesinden oluşmaktadır. "Hanbike" sıfatıyla da anılan Süyün Biken'in ismi kaynaklarda çok farklı şekillerde kullanılmıştır. Süyümbike, Süyün-Bük, Sambek, Söyembike bunlardan bazılarıdır.
Süyün Bike, 1516 yılında Nogay Hanı Yusuf Mirza'nın kızı olarak dünyaya gelmiş bir Nogay prensesidir. Süyün Bike'nin Kazan yolculuğu Kazan Hükümdarı Can Ali Han ile evlenmesiyle başlar. Can Ali Han 1533 yılında yeni tahta geçirilmiştir. Can Ali Han küçük yaştan itibaren Rusların gözetiminde büyütülmüş bir beydir. Kaynaklarda Rus Çarı III. Vasiliy'in yönlendirmesi ile hareket ettiği, Kazan'ın menfaatlerinden ziyade Moskova'nın menfaatine katkı sağlayan bir yönetim şekli benimsediği belirtilmektedir.
Süyün Biken'in Can Ali Han ile evlenmesini onaylayan Nogay Hanı Yusuf Mirza, küçüklüğünden beri “milli duygularla” yetiştirdiği kızı Süyün Bike'nin Kazan halkını bağımsızlığa kavuşturacağı düşüncesinden hareket ederek bu evliliğe rıza göstermiştir.
Kazan Türklerinin sembol isimlerinden Süyün Bike cesareti, asaleti ve zekasıyla tarihte yereden önemli Müslüman kadınlardan biridir.
Süyün Bike Kazan halkı için mutluluğu, gururu ve güveni temsil eder. O birkaç dil bilen ve siyaseti çok iyi yürütebilen bir sultandır. (Mösegiyt Habibullah'ın Süyün Bike hakkında yazdığı kitabından)
Süyün Bike, Kazan halkı tarafından çok sevilmiştir ancak Can Ali Han'ın Rusların etkisi altında olması hem Süyün Bike'yi hem de Kazan halkını rahatsız etmiştir. Bu durum halkın, Can Ali Han'a baş kaldırmasına ve Han'ın sonunda azledilmesine sebep olmuştur. Böylelikle iki yıl süren evlilik de sona ermiştir.
1535 yılında Can Ali Han'ın ölümünden sonra; 1524 -1531 yılları arasında da Kazan tahtında bulunmuş Safa Giray tekrar hükümdarlığa getirilmiştir. Hanlığın başına geçtikten sonra Safa Giray, Süyün Bike ile evlenmiştir. Bu evlilik Süyün Bike'nin rızasıyla olmuştur.
İkisinin de ortak amaçları Kazan'ı (Altın Orda Hanlığı'nın çöküşünden sonra, Cengiz Han'ın oğlu Cuci'nin ulusuna bağlı Toka Temur sülalesinden Uluğ Muhammed Han tarafından bugünkü Rusya topraklarında kurulmuş olan Türk devletidir, Kazan Hanlığı) Rusların baskısından arındırmak olan Safa Giray ve suyun Bike birlikte hareket etmişlerdir. 1549 yılında Safa Giray'ın ani ölümüyle Kazan Hanlığı hükümdarsız kalmış, Safa Giray'ın Süyün Bike'den olan oğlu iki yaşındaki Ötemiş Giray hükümdar ilan edilmiştir. Fakat Ötemiş Giray'ın yaşı küçük olduğundan çocuk büyüyene kadar, oğlunun yönetim hakkını Süyün Bike üstlenmiştir.
Kazan Hanlığının başına çocuk yaşta bir hükümdarın geçmesi, Rusların yanı sıra Kazan Hanlığını ele geçirmek isteyen Nogay hanlığında, Süyün Bike'nin akrabalarından, özellikle amcasının harekete geçmesine sebep olmuştur.
1550 yılının başlarında patlak veren Süyün Bike önderliğindeki Kazanlar ve Ruslar arasındaki savaşta, iki taraf için de zorlu geçen mücadeleler yaşanmıştır. Süyün Bike karşısında başarılı olamayan Ruslar, bundan ötürü şehrin önemli noktalarını ele geçirerek hisarlar yaptırmış ve savaş hazırlıklarına devam etmişlerdir. Savaş sürecinde Kazan Hanlığına giden su yolları Ruslar tarafından kontrol altına alınıp şehir susuz bırakılınca, hanlıkta zor bir dönem başlamıştır. Rus yanlılarının hanlıkta güç kazanmasıyla Süyün Bike tamamen yalnız kalmıştır. (Tarihimizde tekrarlanan ihanet burada da tezahür etmiş) Nitekim sonunda Süyün Bike'nin yönetimine son verilerek, Kazan mirasını içeren her türlü edebi, tarihi kayıtlar yok edilmiştir. Kazanda bulunan tüm camiler ise yıkılmıştır. Süyün Bike minaresi hariç.
Her seferinde Rus Çarı Korkunç İvan’ı mağlup eden bu kahraman Türk kadını, yavaş yavaş bölgeyi kontrol altına alan Ruslardan ürken ve onlarla yakınlaşan bazı Türk beyliklerince ihanete uğrar ve oğlu Ötemiş'le birlikte, bu beylerin tatlı canları ve dünyalık hırslarına mağlup olur ve Ruslara teslim edilirler. Bu beyleri ise hüsran bekler; her hain için tecelli edecek bir son. Toprakları istila edilir, kendileri ise hürriyetlerinden yoksun bırakılırlar.
5 Eylül 1551 günü Rus askerleri tarafından Moskova'ya ulaştırılan Süyün Bike, 35 yaşında Kazan'ın Hanlık görevinden azledilir ve kendisi için esaret günleri başlar. Moskova'ya götürüldükten sonra bir buçuk sene zindanda tutulur ve daha sonra Şah Ali ile zorla evlendirilir. (Kaynaklardaki bilgiler ışığında oğlunun esaretine dayanamadığı için üzüntüden öldüğü, bazı kaynaklara göre de son eşi tarafından öldürüldüğü rivayet olunur).
Ömrü boyunca Kazan Hanlığı’nın bağımsızlığı için mücadele eden fakat bu hayaline ulaşamayan kahraman Türk kadını,
RUHUN ŞAD, MEKANIN CENNET OLSUN.
DEVAM EDECEK.
